Phát triển thị trường là gì? Nghiên cứu khoa học liên quan

Định nghĩa phát triển thị trường

Phát triển thị trường (Market Development) là một chiến lược tăng trưởng kinh doanh nhằm mở rộng doanh số thông qua việc đưa sản phẩm hoặc dịch vụ hiện có vào các thị trường mới chưa được khai thác. Chiến lược này thường được áp dụng khi doanh nghiệp đã đạt mức độ thâm nhập cao trong thị trường hiện tại và cần tìm kiếm cơ hội tăng trưởng bên ngoài phạm vi quen thuộc.

Theo lý thuyết chiến lược, phát triển thị trường không yêu cầu thay đổi sản phẩm cốt lõi mà tập trung vào việc xác định và tiếp cận các phân khúc khách hàng mới, khu vực địa lý mới hoặc kênh phân phối mới. Điều này giúp tối ưu hóa nguồn lực hiện có trong khi mở rộng phạm vi tiếp cận thị trường.

Ví dụ, một công ty sản xuất đồ uống có thể chuyển từ thị trường thành thị sang thị trường nông thôn với cùng sản phẩm hoặc thâm nhập thị trường nước ngoài thông qua kênh phân phối mới như thương mại điện tử. Mục tiêu chính là tăng trưởng doanh thu mà không cần phát triển sản phẩm mới từ đầu.

Vị trí của phát triển thị trường trong ma trận Ansoff

Phát triển thị trường là một trong bốn chiến lược tăng trưởng trong ma trận Ansoff – một mô hình kinh điển trong quản trị chiến lược được xây dựng bởi Igor Ansoff vào năm 1957. Bốn chiến lược đó bao gồm: thâm nhập thị trường (market penetration), phát triển sản phẩm (product development), phát triển thị trường (market development) và đa dạng hóa (diversification).

Ma trận Ansoff thể hiện mối quan hệ giữa sản phẩm và thị trường theo hai chiều: sản phẩm hiện có/mới và thị trường hiện tại/mới. Trong đó, phát triển thị trường nằm ở góc phần tư thứ hai – sử dụng sản phẩm hiện tại để tiếp cận thị trường mới. Chiến lược này mang lại cơ hội tăng trưởng nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro do thiếu hiểu biết về thị trường mới.

Mô hình khái quát:

	Thị trường hiện tại	Thị trường mới
Sản phẩm hiện có	Thâm nhập thị trường	Phát triển thị trường
Sản phẩm mới	Phát triển sản phẩm	Đa dạng hóa

Biểu thức tóm tắt chiến lược tăng trưởng:

$Tăng\ trưởng = f(Sản\ phẩm,\ Thị\ trường)$

Các yếu tố thúc đẩy phát triển thị trường

Việc lựa chọn phát triển thị trường thường không chỉ xuất phát từ mục tiêu tăng trưởng doanh thu mà còn từ các yếu tố thúc đẩy bên trong và bên ngoài doanh nghiệp. Một số yếu tố phổ biến bao gồm năng lực dư thừa, cạnh tranh gay gắt tại thị trường hiện tại hoặc cơ hội phát sinh từ thay đổi chính sách và xu hướng tiêu dùng.

Yếu tố nội bộ:

• Năng lực sản xuất hoặc công nghệ chưa khai thác hết
• Mô hình kinh doanh có tính sao chép dễ dàng
• Thương hiệu đã có độ nhận diện cao

Yếu tố bên ngoài:

• Thị trường hiện tại tăng trưởng chậm hoặc bão hòa
• Xuất hiện thị trường tiềm năng chưa được phục vụ
• Chính sách mở cửa thương mại hoặc hiệp định tự do

Một ví dụ thực tiễn là việc các doanh nghiệp công nghệ tài chính (fintech) tại Đông Nam Á mở rộng sang thị trường châu Phi nhờ lợi thế công nghệ sẵn có và nhu cầu tài chính số cao tại các quốc gia chưa phát triển ngân hàng truyền thống.

Phân loại phát triển thị trường

Phát triển thị trường có thể được chia thành nhiều dạng tùy theo tiêu chí phân loại như địa lý, phân khúc khách hàng hoặc kênh phân phối. Việc xác định loại hình phát triển phù hợp giúp doanh nghiệp lập kế hoạch chi tiết và đo lường hiệu quả tốt hơn.

Phân loại theo phạm vi:

• Phát triển địa lý: thâm nhập khu vực mới trong nước hoặc mở rộng ra quốc tế.
• Phát triển theo phân khúc: hướng đến nhóm khách hàng mới với đặc điểm nhân khẩu học hoặc hành vi tiêu dùng khác biệt.
• Phát triển theo kênh: khai thác các phương tiện phân phối mới như sàn thương mại điện tử, đại lý, hoặc mô hình nhượng quyền.

So sánh các dạng phát triển thị trường:

Loại hình	Đặc điểm	Ví dụ minh họa
Địa lý	Mở rộng vùng hoạt động địa lý	Doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu cà phê sang EU
Phân khúc	Tiếp cận nhóm khách hàng mới	Hãng mỹ phẩm mở rộng sang nhóm nam giới
Kênh phân phối	Thay đổi hoặc thêm kênh bán hàng	Chuyển từ bán lẻ trực tiếp sang online

Tùy theo mục tiêu và nguồn lực, doanh nghiệp có thể kết hợp nhiều hình thức phát triển thị trường cùng lúc để tối ưu hiệu quả tiếp cận.

Các bước thực hiện chiến lược phát triển thị trường

Việc triển khai chiến lược phát triển thị trường đòi hỏi một quy trình hệ thống và linh hoạt. Các bước này giúp doanh nghiệp đánh giá tính khả thi, hạn chế rủi ro và tối ưu hóa nguồn lực. Một chiến lược bài bản không chỉ là mở rộng địa lý mà còn cần cân nhắc hành vi khách hàng, đối thủ cạnh tranh và năng lực tổ chức.

Quy trình triển khai có thể bao gồm các bước chính:

1. Nghiên cứu thị trường mục tiêu: phân tích đặc điểm dân cư, hành vi tiêu dùng, môi trường pháp lý, đối thủ.
2. Phân tích tính phù hợp của sản phẩm: đánh giá liệu sản phẩm hiện tại có phù hợp với văn hóa, nhu cầu, hoặc cần điều chỉnh.
3. Xây dựng kế hoạch thâm nhập: lựa chọn kênh phân phối, định vị thương hiệu, chiến lược giá và khuyến mãi.
4. Thử nghiệm thị trường: tung sản phẩm tại khu vực nhỏ hoặc trên nền tảng số để thu thập phản hồi.
5. Mở rộng quy mô: nếu phản hồi tích cực, tiến hành mở rộng từng giai đoạn, theo dõi liên tục và điều chỉnh linh hoạt.

Một số công cụ phân tích hỗ trợ chiến lược:

• PESTEL: đánh giá tác động của các yếu tố môi trường vĩ mô như chính trị, kinh tế, xã hội, công nghệ, môi trường và pháp lý (Investopedia: PEST Analysis).
• SWOT: nhận diện điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của doanh nghiệp khi mở rộng.

Lợi ích của chiến lược phát triển thị trường

Nếu được thực hiện đúng cách, chiến lược phát triển thị trường có thể mang lại nhiều lợi ích đáng kể cho doanh nghiệp về cả tài chính lẫn chiến lược dài hạn. Việc mở rộng cơ sở khách hàng và khai thác tiềm năng tiêu dùng từ các khu vực chưa phục vụ tạo đà tăng trưởng bền vững.

Các lợi ích chính:

• Tăng doanh thu: mở rộng thị phần thông qua tiếp cận nhóm khách hàng mới.
• Giảm rủi ro thị trường: không phụ thuộc vào một khu vực địa lý duy nhất.
• Tận dụng năng lực sẵn có: tối ưu hóa dây chuyền sản xuất, mạng lưới phân phối và đội ngũ bán hàng.
• Nâng cao thương hiệu: hiện diện tại nhiều khu vực giúp xây dựng hình ảnh quốc tế.

Một ví dụ điển hình là các thương hiệu thời trang toàn cầu như Zara hay Uniqlo đã tận dụng chiến lược phát triển thị trường để mở rộng nhanh chóng tại châu Á nhờ khả năng phản ứng nhanh với nhu cầu địa phương mà không thay đổi sản phẩm cốt lõi.

Rủi ro và thách thức khi phát triển thị trường

Bên cạnh cơ hội tăng trưởng, việc phát triển thị trường cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu doanh nghiệp thiếu nghiên cứu kỹ lưỡng hoặc triển khai vội vàng. Những khác biệt về văn hóa, luật pháp, thị hiếu tiêu dùng và chi phí logistics có thể ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả mở rộng.

Các rủi ro phổ biến:

• Chi phí cao: chi phí quảng bá, thuê mặt bằng, đào tạo đội ngũ tại khu vực mới thường vượt dự báo ban đầu.
• Hiểu sai nhu cầu khách hàng: áp dụng mô hình cũ cho thị trường mới có thể dẫn đến thất bại trong định vị sản phẩm.
• Rào cản pháp lý: thuế quan, hạn ngạch nhập khẩu, quy định kiểm định sản phẩm.
• Thiếu đối tác địa phương: khó khăn trong xây dựng mạng lưới phân phối và hậu cần.

Một số thất bại điển hình như chuỗi siêu thị Walmart rút khỏi Đức và Vương quốc Anh sau khi không thể thích ứng văn hóa bán lẻ tại địa phương là minh chứng cho việc đánh giá sai thị trường mục tiêu.

Vai trò của chuyển đổi số trong phát triển thị trường

Chuyển đổi số đang trở thành nền tảng giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường nhanh hơn, tiết kiệm chi phí và tối ưu trải nghiệm khách hàng. Việc sử dụng nền tảng thương mại điện tử, phân tích dữ liệu lớn (Big Data) và tự động hóa quy trình cho phép tiếp cận khách hàng toàn cầu mà không cần hiện diện vật lý.

Một số công nghệ hỗ trợ:

• Thương mại điện tử: tạo cửa hàng trực tuyến trên các nền tảng như Amazon, Alibaba.
• CRM và AI: phân tích hành vi khách hàng để cá nhân hóa sản phẩm và chiến dịch quảng cáo.
• Chuỗi cung ứng số: theo dõi tồn kho, vận chuyển, phản hồi khách hàng theo thời gian thực.

Báo cáo của McKinsey (2020) cho thấy hơn 75% các công ty đã đẩy nhanh đầu tư vào chuyển đổi số trong các chiến lược mở rộng thị trường sau đại dịch COVID-19.

Ví dụ thực tiễn và bài học kinh nghiệm

Nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã ứng dụng thành công chiến lược phát triển thị trường để mở rộng quy mô hoạt động, tăng trưởng doanh thu và xây dựng thương hiệu quốc tế. Một số trường hợp tiêu biểu:

• Vinamilk: xuất khẩu sản phẩm sữa sang hơn 50 quốc gia, tận dụng lợi thế sản xuất quy mô lớn và thương hiệu uy tín.
• Thế Giới Di Động: mở rộng mô hình bán lẻ sang Campuchia với thương hiệu Bluetronics.
• Shopee: phát triển từ thị trường Singapore sang toàn Đông Nam Á nhờ nền tảng thương mại điện tử linh hoạt và vận hành hiệu quả.

Bài học chung từ các ví dụ thành công:

1. Phân tích kỹ thị trường mục tiêu trước khi thâm nhập
2. Tùy biến chiến lược marketing cho phù hợp địa phương
3. Chọn đối tác địa phương tin cậy để hỗ trợ hậu cần và vận hành
4. Theo dõi hiệu suất thường xuyên để điều chỉnh linh hoạt

Tài liệu tham khảo

1. Ansoff, H. I. (1957). Strategies for Diversification. Harvard Business Review, 35(5), 113–124.
2. Grant, R. M. (2021). Contemporary Strategy Analysis (10th ed.). Wiley.
3. McKinsey & Company. (2020). The Quickening: How COVID-19 is accelerating digital transformation. https://www.mckinsey.com/...
4. Investopedia. PEST Analysis. https://www.investopedia.com/terms/p/pest-analysis.asp
5. Statista. E-commerce share of retail sales worldwide. https://www.statista.com/...
6. EVFTA Portal – Bộ Công Thương Việt Nam. https://evfta.moit.gov.vn/
7. Harvard Business School Case Study: Walmart's Global Strategies. https://www.hbs.edu/